Cà phê là gì? Các loại cà phê ở Việt Nam và cách thưởng thức

Cà phê là gì? Với nguồn gốc hàng thế kỷ và hương vị quyến rũ, cà phê đã trở thành thức uống phổ biến toàn cầu, đặc biệt ở Việt Nam. Cà phê không chỉ đơn thuần là một loại đồ uống mà còn chứa đựng nhiều giá trị văn hóa, lịch sử, và phong cách sống. Từ cà phê phin truyền thống đến các biến tấu hiện đại, mỗi tách cà phê mang đến hương vị và trải nghiệm khác biệt. Cùng chuyên mục Bí quyết sống khỏe của KHOEPLUS24H tìm hiểu về các loại cà phê và cách thưởng thức chuẩn phong cách Việt.

Xem nhanh

Cà phê là gì?

Cà phê là một loại thức uống được chế biến từ hạt của cây cà phê, một loài cây thuộc họ Rubiaceae. Hạt cà phê, sau khi thu hoạch, được rang để tạo ra hương vị đặc trưng và mùi thơm đặc biệt mà hầu hết mọi người đều yêu thích. Cà phê là một trong những thức uống phổ biến nhất trên thế giới, được tiêu thụ rộng rãi không chỉ vì hương vị mà còn vì khả năng kích thích tinh thần nhờ caffeine có trong nó.

Cà phê được chia thành nhiều loại, bao gồm cà phê đen, cà phê sữa, cà phê cappuccino, và các loại thức uống pha chế khác. Mỗi loại cà phê có một phương thức pha chế riêng, cho phép người uống có thể thưởng thức cà phê theo nhiều phong cách khác nhau.

Ngoài tác dụng kích thích và giúp tỉnh táo nhờ caffeine, cà phê còn được nghiên cứu và chứng minh có nhiều lợi ích sức khỏe như cung cấp chất chống oxy hóa, cải thiện chức năng não, tăng cường sự tỉnh táo và thậm chí có thể giảm nguy cơ mắc một số bệnh lý như bệnh Parkinson hay tiểu đường loại 2.

Tuy nhiên, việc tiêu thụ cà phê cần phải điều độ, vì uống quá nhiều có thể gây ra một số tác dụng phụ như mất ngủ, lo âu hay tăng huyết áp.

Lịch sử và hành trình cà phê từ thế giới đến Việt Nam

Cà phê có nguồn gốc từ vùng cao nguyên Ethiopia, nơi người dân phát hiện ra tác dụng kích thích của hạt cà phê vào khoảng thế kỷ 9. Từ đây, cà phê lan đến thế giới Ả Rập, nơi nó được rang và pha chế thành thức uống phổ biến tại Yemen vào thế kỷ 15. Dần dần, cà phê lan rộng khắp khu vực Trung Đông, Bắc Phi và sau đó tới Châu Âu vào thế kỷ 17. Các quán cà phê (café) đầu tiên nhanh chóng mọc lên ở các thành phố lớn như Venice, London, và Paris, trở thành điểm đến ưa thích của giới trí thức.

Vào thế kỷ 19, Pháp đưa cà phê vào Việt Nam trong thời kỳ thực dân, đặc biệt là giống cà phê Robusta, thích hợp với khí hậu Tây Nguyên. Cây cà phê phát triển mạnh tại vùng đất Bazan, giúp Việt Nam trở thành một trong những nước sản xuất cà phê hàng đầu thế giới. Cà phê từ đó trở thành một phần trong văn hóa ẩm thực của Việt Nam, nổi tiếng với cách pha phin đặc trưng và các biến tấu như cà phê sữa đá, cà phê trứng.

Phân loại cà phê

Cà phê là một thức uống quen thuộc trên toàn thế giới và có sự đa dạng phong phú về các loại hạt, cách chế biến, rang, và xay. Cùng tìm hiểu chi tiết về các yếu tố chính tạo nên sự đa dạng này.

Phân loại cà phê theo loại hạt

Có hai loại hạt cà phê chủ yếu được trồng và tiêu thụ rộng rãi hiện nay: Arabica và Robusta. Mỗi loại hạt có đặc điểm riêng biệt, ảnh hưởng trực tiếp đến hương vị và chất lượng cà phê.

Arabica: Là loại cà phê chất lượng cao, chiếm khoảng 60-70% sản lượng cà phê toàn cầu. Hạt Arabica có vị nhẹ nhàng, ít đắng và có mùi hương phức tạp, thường được mô tả là có vị chua nhẹ và hương trái cây, hoa. Trong nhóm Arabica, có một số giống phổ biến gồm:

Catimor: Một giống Arabica kháng bệnh tốt, có vị hơi đắng.
Moka: Có hương thơm mạnh, vị ngọt thanh và ít đắng.
Typica: Giống Arabica truyền thống, hương thơm nhẹ và vị cân bằng.
Bourbon: Hương vị phức tạp, ngọt ngào và mùi hương nhẹ nhàng.

Robusta: Là loại cà phê có vị đậm, mạnh mẽ, thường được sử dụng trong cà phê espresso để tăng thêm độ đắng và lớp crema. Hạt Robusta chứa nhiều caffeine hơn Arabica, tạo ra vị đắng mạnh mẽ hơn và có thể có chút vị đất hoặc gỗ. Robusta chủ yếu được trồng ở các vùng nhiệt đới, như châu Phi và Đông Nam Á.

Phân loại cà phê theo phương pháp chế biến

Cà phê không chỉ khác nhau về giống hạt mà còn được phân loại theo phương pháp chế biến (sơ chế), ảnh hưởng lớn đến hương vị cuối cùng.

Phơi khô tự nhiên (Dry Processing): Cà phê được phơi nguyên quả cả vỏ cho đến khi khô hoàn toàn. Đây là phương pháp truyền thống và phổ biến ở các vùng khô hạn. Cà phê chế biến theo cách này thường có vị đậm đà, ngọt ngào và có một chút vị trái cây tự nhiên.
Chế biến ướt (Washed Processing): Sau khi thu hoạch, quả cà phê được tách bỏ lớp vỏ và lớp thịt cà phê, sau đó ủ lên men để loại bỏ chất nhầy bên ngoài hạt. Sau khi lên men, hạt cà phê được rửa sạch và phơi khô. Phương pháp này giúp cà phê có hương vị sạch sẽ, trong trẻo và độ axit cao.
Chế biến mật ong (Honey Processing): Đây là phương pháp kết hợp giữa phơi khô và chế biến ướt. Cà phê được tách vỏ nhưng vẫn giữ lại lớp thịt cà phê (một phần hoặc toàn bộ). Sau đó, hạt được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Phương pháp này tạo ra cà phê có hương vị ngọt ngào, mượt mà và đôi khi có chút vị trái cây hoặc mật ong.

Phân loại cà phê theo cách rang

Rang cà phê là quá trình quan trọng quyết định hương vị và màu sắc của hạt cà phê. Thời gian rang và nhiệt độ rang ảnh hưởng trực tiếp đến hương vị cuối cùng của cà phê. Các phương pháp rang phổ biến bao gồm:

Rang sáng (Cinnamon Roast): Cà phê được rang nhẹ, thời gian rang khoảng 7 phút và nhiệt độ từ 180°C đến 190°C. Cà phê có hương vị nhẹ, chua nhẹ và giữ được nhiều đặc trưng của hạt nguyên bản, thường có hương hoa quả và hương thảo mộc. Đây là loại rang thích hợp cho những ai yêu thích cà phê có vị thanh thoát và tinh tế.
Rang vừa (Medium Roast): Thời gian rang từ 9 đến 11 phút, với nhiệt độ khoảng 200°C đến 210°C. Cà phê có màu nâu đậm, hương vị cân bằng, không quá chua cũng không quá đắng, và có độ axit vừa phải. Đây là mức độ rang phổ biến cho các loại cà phê pha chế thông dụng, mang lại hương vị dễ uống và dễ thưởng thức.
Rang đậm (Full Roast): Cà phê được rang từ 12 đến 13 phút, với nhiệt độ khoảng 220°C đến 230°C. Hạt cà phê có màu nâu sẫm, hương vị đậm đà, ít hoặc không còn vị chua. Đây là kiểu rang phổ biến cho cà phê kiểu Pháp và các loại cà phê pha phin, mang lại một tách cà phê mạnh mẽ và đậm đà.
Rang tối (Espresso Roast): Thời gian rang từ 14 phút trở lên, với nhiệt độ khoảng 240°C đến 250°C. Khi hạt bắt đầu cháy xém, tạo ra một hương vị mạnh mẽ, đậm đà và có chút vị khói. Cà phê rang kiểu này tạo ra lớp crema dày đặc đặc trưng cho cà phê espresso, mang lại hương vị đậm đà và có độ đắng rõ rệt, rất phù hợp cho các món cà phê espresso và cappuccino.

Phân loại cà phê theo cách xay

Cách xay cà phê cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra hương vị của thức uống. Tùy thuộc vào phương pháp pha chế, cà phê có thể được xay mịn hay xay thô.

Xay mịn: Dùng cho các phương pháp pha chế yêu cầu cà phê được chiết xuất nhanh như pha máy espresso hoặc Moka pot. Hạt cà phê xay mịn sẽ tạo ra một tách cà phê đặc và có lớp crema dày.
Xay thô: Dùng cho các phương pháp như French press hoặc cà phê lọc truyền thống. Cà phê xay thô giúp quá trình chiết xuất diễn ra chậm hơn, tạo ra hương vị phong phú, mềm mại và ít đắng hơn.

Phân loại cà phê theo dạng chế biến sẵn

Dưới đây là mô tả từng loại cà phê chế biến sẵn với các đặc điểm nổi bật của chúng:

Cà phê hòa tan (Instant Coffee): Là loại cà phê được sản xuất bằng cách sấy khô cà phê sau khi pha, giúp giữ lại tinh chất cà phê ở dạng bột mịn hoặc hạt. Để pha, người dùng chỉ cần hòa tan với nước nóng, rất tiện lợi và nhanh chóng. Đây là loại cà phê phổ biến với giá thành thấp, phù hợp với nhu cầu nhanh gọn, nhưng thường không có hương vị phong phú như cà phê pha tươi.
Cà phê đóng lon/chai (Ready-to-Drink Coffee): Là cà phê đã pha sẵn, đóng gói trong lon hoặc chai và có thể uống ngay. Thị trường hiện nay có rất nhiều hương vị cho loại cà phê này, như cà phê đen, cà phê sữa hay cà phê latte. Loại cà phê này đặc biệt tiện dụng cho những người bận rộn, tuy nhiên nó thường chứa các chất bảo quản để giữ độ tươi, điều này có thể ảnh hưởng đến hương vị và dinh dưỡng so với cà phê tươi pha tại chỗ.
Cà phê viên nén (Coffee Pods/Capsules): Được đóng gói thành từng viên nén nhỏ, thích hợp với các máy pha cà phê tự động. Loại này có ưu điểm là giữ được hương vị đậm đà, dễ sử dụng và sạch sẽ, chỉ cần đặt viên nén vào máy và bấm nút. Tuy nhiên, cà phê viên nén thường có giá thành cao hơn và cần đến máy pha cà phê chuyên dụng, phù hợp hơn với người yêu thích cà phê chất lượng.
Cà phê túi lọc (Coffee Bags): Được đóng gói giống như trà túi lọc, chứa bột cà phê nguyên chất trong túi lọc nhỏ. Người dùng chỉ cần nhúng túi lọc vào nước nóng, chờ trong vài phút là có thể thưởng thức. Đây là lựa chọn đơn giản, không cần thiết bị pha cà phê phức tạp, dễ sử dụng ngay cả ở văn phòng hay khi đi du lịch, tuy nhiên hương vị thường không đa dạng như các loại cà phê pha bằng máy.
Cà phê đóng gói dạng lỏng cô đặc (Coffee Concentrates): Là cà phê đã được pha sẵn ở dạng cô đặc và đóng trong chai hoặc lọ nhỏ. Khi sử dụng, người uống chỉ cần pha thêm nước hoặc sữa là đã có ngay một ly cà phê thơm ngon. Loại cà phê này có ưu điểm là dễ pha chế, bảo quản được lâu, nhưng không đậm đà như cà phê pha tươi.
Cà phê hòa tan 3 trong 1 (3-in-1 Coffee): Là loại cà phê hòa tan có sẵn đường và kem (hoặc sữa bột) bên trong. Người dùng chỉ cần thêm nước là đã có một ly cà phê ngọt ngào, dễ uống. Đây là lựa chọn phổ biến với những người thích cà phê sữa tiện lợi, phù hợp để mang theo khi di chuyển. Tuy nhiên, nó không phù hợp với người thích cà phê đen nguyên chất vì hương vị đã được pha trộn.
Cà phê lạnh (Cold Brew) đóng sẵn: Là loại cà phê được ủ lạnh trong thời gian dài và đóng chai hoặc lon để người dùng có thể sử dụng ngay. Cold brew có vị nhẹ nhàng và ít chua hơn so với cà phê pha nóng, và thường được uống lạnh mà không cần thêm đá. Loại cà phê này thích hợp với người yêu thích cà phê có hương vị độc đáo, dịu nhẹ, nhưng thời gian sản xuất dài hơn và giá thường cao hơn các loại cà phê đóng chai thông thường.

Quy trình sản xuất cà phê

Quy trình sản xuất cà phê gồm nhiều bước phức tạp và đòi hỏi sự tỉ mỉ để tạo ra hạt cà phê chất lượng. Dưới đây là các giai đoạn chính trong quy trình sản xuất cà phê từ trồng trọt cho đến khi thành phẩm:

Trồng và thu hoạch cà phê

Gieo trồng: Cây cà phê được trồng từ hạt hoặc cây con tại các vùng có khí hậu nhiệt đới, độ cao và thổ nhưỡng thích hợp. Cây cà phê thường mất từ 3-4 năm để bắt đầu cho thu hoạch.
Thu hoạch: Khi quả cà phê chín đỏ, chúng sẽ được thu hoạch thủ công (hái tay) hoặc thu hoạch cơ giới. Thu hái thủ công giúp lựa chọn được những quả chín đều, tuy nhiên tốn nhiều công sức hơn.

Chế biến cà phê

Sau khi thu hoạch, quả cà phê phải được chế biến nhanh chóng để giữ được hương vị và chất lượng. Các phương pháp chế biến phổ biến gồm:

Chế biến khô (Dry Process): Cà phê nguyên quả được phơi trực tiếp dưới nắng cho đến khi khô. Phương pháp này giữ nguyên vị ngọt tự nhiên của cà phê nhưng đòi hỏi thời gian dài và điều kiện thời tiết phù hợp.
Chế biến ướt (Washed Process): Quả cà phê được tách vỏ và thịt, chỉ còn lại hạt. Hạt sau đó được lên men để loại bỏ lớp chất nhầy trước khi rửa sạch và sấy khô. Phương pháp này cho cà phê có hương vị tinh khiết, chua dịu.
Chế biến mật ong (Honey Process): Quả cà phê được tách vỏ nhưng giữ lại một phần chất nhầy bên ngoài hạt, sau đó phơi khô. Cà phê theo phương pháp này có vị ngọt nhẹ, hương thơm đậm đà, cân bằng giữa chế biến khô và ướt.

Sấy khô và phân loại

Sấy khô: Sau khi sơ chế, hạt cà phê phải được sấy khô cho đến khi đạt độ ẩm khoảng 10-12%. Hạt có thể được phơi nắng tự nhiên hoặc sấy bằng máy tùy vào quy mô sản xuất.
Phân loại: Hạt sau khi sấy sẽ được phân loại dựa trên kích cỡ, màu sắc và chất lượng. Các hạt không đạt yêu cầu sẽ được loại bỏ để đảm bảo chất lượng đồng nhất.

Rang cà phê

Quy trình rang: Hạt cà phê nhân xanh sẽ được rang ở nhiệt độ từ 180-240°C. Trong quá trình rang, hạt sẽ thay đổi màu sắc và giải phóng hương thơm đặc trưng của cà phê. Các mức độ rang khác nhau (rang sáng, rang vừa, rang đậm) sẽ cho ra hương vị và màu sắc khác nhau.
Kiểm soát nhiệt độ và thời gian: Để tạo ra hạt cà phê hoàn hảo, việc kiểm soát nhiệt độ và thời gian rang rất quan trọng. Rang quá nhanh hoặc quá lâu có thể làm thay đổi hoàn toàn hương vị của cà phê.

Xay cà phê

Xay cà phê: Sau khi rang, hạt cà phê có thể được xay thành bột để pha chế. Độ mịn của cà phê xay tùy thuộc vào phương pháp pha: cà phê phin cần bột cà phê xay thô hơn, trong khi espresso cần bột mịn.
Đóng gói: Cà phê xay hoặc cà phê nguyên hạt sẽ được đóng gói kín để giữ hương vị, tránh tiếp xúc với không khí, ánh sáng và độ ẩm.

Đóng gói và bảo quản

Đóng gói: Cà phê sau khi rang hoặc xay được đóng gói vào bao bì chất lượng cao để bảo vệ sản phẩm khỏi ánh sáng và không khí. Các bao bì thường có van một chiều để khí CO2 thoát ra mà không làm mất hương vị của cà phê.
Bảo quản: Cà phê cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp để đảm bảo giữ nguyên chất lượng và hương vị.

Pha chế và thưởng thức

Sau các bước chế biến, cà phê sẽ được vận chuyển đến tay người tiêu dùng để pha chế. Người thưởng thức có thể pha cà phê bằng các phương pháp khác nhau như phin, pha máy, pha kiểu drip (nhỏ giọt), pha kiểu espresso, hay phương pháp cold brew (pha lạnh) để trải nghiệm trọn vẹn hương vị của cà phê.

Những cách pha cà phê phổ biến

Cách pha cà phê có thể được phân loại dựa trên phương thức chiết xuất, với mỗi phương pháp mang đến một hương vị độc đáo, phù hợp với sở thích của từng nền văn hóa và khẩu vị cá nhân. Dưới đây là các phương pháp phổ biến:

Phương pháp nấu sôi (Sắc)

Hay còn gọi là cà phê kiểu Thổ Nhĩ Kỳ, đây là phương pháp lâu đời và phổ biến tại Thổ Nhĩ Kỳ và các nước vùng Balkan. Cà phê xay mịn được trộn với nước và đường (tùy chọn) rồi cho vào một chiếc ấm mỏng hình chóp (có tên là cezve hoặc ibrik), sau đó đun sôi nhẹ. Khi cà phê sôi, lớp bọt dày xuất hiện, tạo hương vị mạnh và đậm đà. Kết quả là một loại cà phê đặc, thơm và có vị rất đậm.

Phương pháp ngâm

Ngâm nóng: Cà phê xay thô hoặc vừa được ngâm trong nước nóng và để chiết xuất từ từ, có thể sử dụng bình French Press. Trong bình này, bột cà phê được ngâm trong nước nóng, sau đó người dùng đẩy nhẹ màng lọc kim loại để lọc bã, mang đến cà phê có vị đậm và giữ được dầu tự nhiên từ hạt cà phê.
Pha lạnh (Cold Brew): Cà phê được ngâm trong nước lạnh từ 12 – 24 giờ để chiết xuất hương vị chậm, thường cho ra cà phê ít chua và ít đắng, có vị ngọt tự nhiên. Phương pháp này có nguồn gốc từ Nhật Bản và đang rất phổ biến, đặc biệt trong mùa hè nhờ hương vị thanh mát, nhẹ nhàng.

Phương pháp trọng lực (Nhỏ giọt)

Pour Over (Drip Coffee): Nước nóng được đổ từ từ qua một bộ lọc chứa cà phê xay thô, dùng phễu V60 của Hario, phễu Kalita hoặc bình Chemex. Nước từ từ thấm qua bột cà phê và nhỏ giọt xuống cốc bên dưới, tạo ra hương vị tinh tế, trong trẻo và thanh nhẹ.
Phin Việt Nam: Đây là phương pháp truyền thống tại Việt Nam, sử dụng phin nhôm hoặc inox. Cà phê xay mịn được nén nhẹ trong phin, nước sôi đổ lên cà phê để nhỏ giọt từ từ. Cà phê phin mang hương vị đậm đà, đặc biệt khi pha cùng sữa đặc tạo nên món cà phê sữa đá rất được ưa chuộng.

Phương pháp áp suất

Espresso: Espresso là một trong những phương pháp pha cà phê phổ biến nhất trên thế giới, đặc biệt ở Ý. Cà phê xay cực mịn được ép bằng nước nóng dưới áp suất cao (9 bar) trong khoảng 25 – 30 giây, tạo ra một lớp crema (kem cà phê) dày. Espresso là nền tảng cho nhiều đồ uống nổi tiếng như cappuccino, latte, và macchiato.
Moka Pot: Đây là phương pháp pha cà phê thủ công bằng áp suất, được thực hiện với dụng cụ nổi tiếng của Ý là Moka Pot. Nước trong khoang dưới của Moka Pot được đun sôi, tạo ra áp suất đẩy nước qua lớp cà phê xay và đi lên khoang trên, cho ra cà phê đặc và đậm.
French Press: Cũng là một phương pháp ngâm, nhưng khi đẩy màng lọc ép cà phê xuống, nó tạo ra áp lực để chiết xuất cà phê. Cà phê French Press có vị đậm đà, chứa nhiều dầu tự nhiên từ hạt cà phê.
AeroPress: Dụng cụ AeroPress tạo ra áp lực khi người pha đẩy pittông để nén nước qua cà phê xay và lọc bằng giấy hoặc kim loại. AeroPress rất linh hoạt và dễ điều chỉnh, có thể tạo ra cà phê có hương vị nhẹ như pour over hoặc đậm đà như espresso.

Cà phê hòa tan

Xem thêm: 1 gói cafe bao nhiêu calo? Cách uống cafe giảm cân hiệu quả

Dành cho những ai muốn uống cà phê nhanh và tiện lợi. Loại cà phê này đã được chiết xuất và làm khô thành bột, chỉ cần pha với nước nóng là có thể thưởng thức. Có hai phương pháp làm khô bột cà phê hòa tan phổ biến: sấy phun (spray drying) và sấy lạnh (freeze drying).

Các loại cà phê ở Việt Nam

Xem thêm: Cà phê xanh là gì? 5 tác dụng nổi bật của cà phê xanh

Việt Nam có văn hóa cà phê phong phú, đa dạng và tinh tế, được hình thành từ thói quen và sở thích của người Việt qua nhiều thế hệ. Dưới đây là các loại cà phê phổ biến mà người Việt thường thưởng thức:

Cà phê đen (nóng/đá)

Cà phê đen là loại cà phê nguyên chất được ưa chuộng nhờ hương vị đậm đà, truyền thống của hạt cà phê, không pha thêm đường hay sữa. Loại cà phê này nổi bật với vị đắng tự nhiên và hương thơm nồng nàn, mang đến cảm giác mạnh mẽ, tỉnh táo. Cà phê đen được pha chế phổ biến dưới hai hình thức là nóng và đá, phù hợp cho những ai thích thưởng thức trọn vẹn vị cà phê nguyên bản.

Cà phê đen nóng: Cà phê xay được nén nhẹ trong phin nhôm hoặc inox, sau đó rót nước nóng từ từ qua lớp cà phê. Nhiệt độ nước không quá 95°C để giữ trọn hương vị mà không làm cháy cà phê. Thức uống này có vị đậm đà, có thể thêm đường tùy khẩu vị.
Cà phê đen đá: Phương pháp pha tương tự nhưng cà phê được rót vào ly đá. Cà phê đen đá mang lại cảm giác mát lạnh, sảng khoái, thích hợp cho khí hậu nóng ẩm của Việt Nam.

Cà phê sữa (nóng/đá)

Cà phê sữa là sự kết hợp giữa cà phê và sữa đặc, tạo ra một thức uống vừa đậm đà vừa ngọt ngào, hài hòa giữa vị đắng của cà phê và vị ngọt béo của sữa. Loại cà phê này rất phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt khi thưởng thức dưới dạng cà phê sữa đá. Hương vị dịu nhẹ, dễ uống của cà phê sữa thu hút cả những người chưa quen với vị đắng mạnh của cà phê nguyên chất, mang lại cảm giác dễ chịu và đầy năng lượng.

Cà phê sữa nóng: Cà phê được pha với sữa đặc, giúp làm giảm độ đắng và tăng thêm vị ngọt dịu. Cách thưởng thức này được yêu thích vào buổi sáng, đặc biệt ở miền Nam Việt Nam.
Cà phê sữa đá: Sữa đặc được cho vào đá, sau đó thêm cà phê đặc pha từ phin, tạo nên hương vị ngọt đậm đà, mát lạnh. Cà phê sữa đá là món thức uống nổi tiếng khắp cả nước, rất phổ biến trong ngày hè.

Bạc xỉu (nóng/đá)

Bạc xỉu là thức uống có nguồn gốc từ người Hoa ở Việt Nam, đặc biệt là người gốc Quảng Đông. Bạc xỉu có nghĩa là “trắng và ít” (tức ít cà phê, nhiều sữa), với lượng sữa đặc nhiều hơn cà phê nên có vị ngọt nhẹ nhàng, phù hợp cho những người muốn thưởng thức cà phê nhưng không thích vị đậm.

Bạc xỉu nóng: Pha chế bằng cách đánh bọt sữa rồi thêm một chút cà phê để tạo hương vị.
Bạc xỉu đá: Thưởng thức lạnh với đá, sữa và lớp cà phê nhẹ, là lựa chọn lý tưởng cho mùa hè.

Cà phê trứng

Cà phê trứng là một thức uống độc đáo của Việt Nam, gồm lòng đỏ trứng gà được đánh bông với đường và sữa, phủ lên trên lớp cà phê đậm đà. Loại cà phê này có hai biến thể: cà phê nóng với trứng được đánh tan vào cà phê và cà phê lạnh với lớp kem trứng phủ lên. Vị béo của trứng hòa quyện với vị đắng của cà phê tạo nên trải nghiệm hương vị độc đáo.

Cà phê trứng sống: Thêm trứng sống vào tách cà phê nóng cùng với đường (và có thể thêm sữa).
Cà phê trứng đánh bông: Lòng đỏ trứng được đánh bông mịn như kem, đặt trên một ly cà phê đen nhỏ bên dưới, tạo vị béo ngậy, thơm ngon.

Cà phê muối (nóng/lạnh)

Cà phê muối là một đặc sản Việt Nam nổi tiếng từ Huế, kết hợp hài hòa giữa vị đắng nhẹ của cà phê và vị mặn tinh tế của muối, tạo nên một hương vị mới lạ và độc đáo. Loại cà phê này đặc biệt nhờ sự pha trộn ba yếu tố: vị đắng của cà phê, vị mặn nhẹ của muối và vị ngọt từ sữa đặc. Sự cân bằng giữa các hương vị này giúp cà phê muối trở thành lựa chọn thú vị cho những ai muốn trải nghiệm một biến tấu khác biệt so với cà phê truyền thống.

Cà phê muối nóng: Thức uống này thường được pha chế bằng cách cho một chút muối vào ly cà phê nóng, kết hợp với sữa đặc hoặc sữa tươi để tăng độ ngọt béo, làm dịu vị cà phê và mang lại cảm giác ấm áp, dễ chịu.
Cà phê muối lạnh: Đối với mùa hè, cà phê muối lạnh là lựa chọn lý tưởng. Cà phê pha sẵn được làm mát với đá viên, sau đó thêm sữa và một chút muối. Khi uống, người thưởng thức sẽ cảm nhận được sự tươi mát của cà phê hòa quyện cùng vị mặn nhẹ từ muối.

Cà phê chồn (Kopi Luwak)

Cà phê chồn là loại cà phê hiếm, đắt đỏ, được làm từ hạt cà phê sau khi đi qua hệ tiêu hóa của loài chồn (cầy hương). Phương pháp này làm hạt cà phê có vị đặc biệt, đậm đà và ít đắng hơn. Từng xuất hiện ở Việt Nam từ đầu thế kỷ 20, cà phê chồn hiện được sản xuất hạn chế do bảo tồn loài cầy hương và đảm bảo quy trình sản xuất thân thiện.

Cà phê mang đi

Cà phê mang đi là loại cà phê pha sẵn tiện lợi dành cho người bận rộn, thường được bán trong ly giấy có nắp. Loại cà phê này bao gồm nhiều biến thể từ cà phê Việt Nam đến cà phê quốc tế như cappuccino, latte. Với nhu cầu tiện lợi và nhanh chóng, cà phê mang đi hiện là xu hướng tại các thành phố lớn của Việt Nam.

Cà phê pha trộn không nguyên chất

Một số cơ sở kinh doanh sử dụng đậu nành, bắp rang và các phụ gia hóa học để pha trộn cà phê, nhằm giảm giá thành và tăng lợi nhuận. Tuy nhiên, việc sử dụng các chất độn này không chỉ làm mất đi hương vị nguyên bản mà còn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, do các chất độc hại có thể phát sinh trong quá trình rang cháy. Tiêu thụ các chất độn như bắp, đậu nành rang cháy có thể gây ra các tác hại cho sức khỏe, như ung thư hoặc tồn dư kim loại nặng trong cơ thể.

Tác dụng và tác hại của cà phê với sức khỏe

Xem thêm: Say cà phê là gì? Say trong bao lâu? Cách chữa hết say cà phê

Tác dụng của cà phê: Cà phê chứa caffeine giúp tăng cường tỉnh táo, tập trung, và cải thiện hiệu suất làm việc. Nó cũng giàu chất chống oxy hóa, giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh, như Parkinson, Alzheimer và tiểu đường loại 2.
Tác hại của cà phê: Uống quá nhiều cà phê có thể gây lo âu, mất ngủ, tim đập nhanh và gây nghiện caffeine. Với người nhạy cảm hoặc uống khi đói, cà phê có thể gây kích ứng dạ dày và trào ngược.

Các thương hiệu cà phê nổi tiếng tại Việt Nam

Dưới đây là 5 thương hiệu cà phê nổi tiếng tại Việt Nam, mỗi thương hiệu đều có những đặc trưng riêng, góp phần tạo nên sự đa dạng và phong phú cho thị trường cà phê Việt.

Trung Nguyên Legend

Lịch sử và sứ mệnh: Được thành lập năm 1996 bởi Đặng Lê Nguyên Vũ, Trung Nguyên Legend là một trong những thương hiệu cà phê nổi tiếng và có tầm ảnh hưởng lớn tại Việt Nam. Với slogan “Khơi nguồn sáng tạo”, Trung Nguyên không chỉ cung cấp cà phê chất lượng mà còn truyền tải thông điệp khích lệ tinh thần sáng tạo.
Sản phẩm đặc trưng: Trung Nguyên Legend nổi tiếng với các dòng sản phẩm đa dạng, từ cà phê rang xay, hòa tan, đến cà phê phin giấy. Các sản phẩm cà phê của Trung Nguyên đều được lựa chọn kỹ lưỡng từ những hạt cà phê Robusta và Arabica chất lượng cao tại vùng Tây Nguyên.
Điểm mạnh: Trung Nguyên Legend đã thành công trong việc đưa cà phê Việt ra thế giới. Hiện tại, sản phẩm của Trung Nguyên có mặt tại hơn 60 quốc gia, với chuỗi quán cà phê phong cách đặc trưng và đậm chất văn hóa Việt. Đây cũng là thương hiệu tiên phong trong việc kết hợp văn hóa cà phê với lối sống sáng tạo.

Highlands Coffee

Nguồn gốc và phong cách phát triển: Highlands Coffee được sáng lập bởi một người Mỹ gốc Việt, David Thái, vào năm 1999. Từ một quán cà phê nhỏ, Highlands đã nhanh chóng mở rộng và trở thành một trong những chuỗi cà phê lớn nhất tại Việt Nam, mang đến trải nghiệm cà phê hiện đại kết hợp với hương vị truyền thống.
Sản phẩm đặc trưng: Highlands Coffee nổi bật với cà phê sữa đá đậm đà, sử dụng các nguyên liệu cà phê Việt Nam kết hợp cùng phong cách pha chế hiện đại. Các sản phẩm của Highlands bao gồm cà phê pha phin, cà phê espresso, và nhiều loại đồ uống khác như trà và sinh tố, phục vụ đa dạng nhu cầu của giới trẻ.
Điểm mạnh: Với không gian quán hiện đại, rộng rãi, Highlands Coffee không chỉ là nơi thưởng thức cà phê mà còn là điểm đến lý tưởng để làm việc và gặp gỡ bạn bè. Đội ngũ phục vụ chuyên nghiệp và phong cách bài trí hiện đại giúp Highlands thu hút đông đảo khách hàng.

Phúc Long Coffee & Tea

Sự phát triển và thế mạnh: Phúc Long bắt đầu từ một cửa hàng trà tại Bảo Lộc, Lâm Đồng vào năm 1968. Sau nhiều năm phát triển, Phúc Long đã thành công khi kết hợp trà và cà phê, tạo ra sự khác biệt và độc đáo trong thị trường. Hiện tại, Phúc Long đã mở rộng chuỗi cửa hàng trên toàn quốc và trở thành điểm đến yêu thích của nhiều người.
Sản phẩm đặc trưng: Phúc Long nổi bật với các sản phẩm trà sữa, cà phê sữa đá và cà phê đen đá. Các sản phẩm đều được chế biến từ nguyên liệu chọn lọc, mang lại hương vị đậm đà và thơm ngon. Điểm đặc biệt của Phúc Long là sự kết hợp giữa vị đắng của cà phê và vị chát nhẹ của trà.
Điểm mạnh: Phúc Long có sự khác biệt so với các thương hiệu khác nhờ vào sự kết hợp giữa cà phê và trà, phù hợp với đa dạng đối tượng khách hàng. Không gian quán thiết kế hiện đại và dịch vụ nhanh chóng giúp Phúc Long tạo dấu ấn đặc biệt trong lòng người tiêu dùng.

Vinacafé

Lịch sử lâu đời: Vinacafé là một trong những thương hiệu cà phê lâu đời nhất tại Việt Nam, được thành lập vào năm 1968 tại Biên Hòa, Đồng Nai. Vinacafé đã trở thành thương hiệu quen thuộc với nhiều thế hệ người Việt, đặc biệt là với sản phẩm cà phê hòa tan tiện lợi.
Sản phẩm đặc trưng: Vinacafé nổi tiếng với dòng sản phẩm cà phê hòa tan 3 trong 1 và 2 trong 1, được nhiều người Việt yêu thích vì sự tiện dụng. Ngoài ra, Vinacafé cũng cung cấp các sản phẩm cà phê nguyên chất và bột cà phê rang xay cho người tiêu dùng muốn tự pha chế.
Điểm mạnh: Với uy tín lâu năm, Vinacafé chiếm được niềm tin của người tiêu dùng nhờ vào hương vị cà phê đậm đà, dễ uống và giá thành phải chăng. Vinacafé cũng đóng góp đáng kể vào xuất khẩu cà phê của Việt Nam, góp phần lan tỏa hương vị cà phê Việt ra toàn thế giới.

The Coffee House

Khởi nguồn và phong cách hiện đại: The Coffee House được thành lập vào năm 2014 và nhanh chóng phát triển với mô hình quán cà phê hiện đại, ấm cúng, mang đến cho khách hàng không gian gần gũi, thân thiện. Chỉ sau vài năm, The Coffee House đã mở rộng hàng trăm chi nhánh trên khắp Việt Nam, trở thành điểm đến phổ biến của giới trẻ.
Sản phẩm đặc trưng: The Coffee House phục vụ các loại cà phê pha máy, cà phê pha phin, cùng nhiều món thức uống sáng tạo như cà phê đá xay, trà trái cây và trà sữa. Sản phẩm nổi bật của họ là Cold Brew, cà phê pha lạnh với hương vị đậm đà, mát lạnh.
Điểm mạnh: Với thiết kế không gian mở, phong cách bài trí hiện đại, The Coffee House trở thành điểm đến ưa thích để làm việc, gặp gỡ bạn bè hoặc thư giãn. Ngoài ra, thương hiệu này còn chú trọng đến trải nghiệm khách hàng với dịch vụ chuyên nghiệp và ứng dụng đặt hàng tiện lợi, giúp nâng cao trải nghiệm người dùng.

Cà phê trong văn hóa Việt Nam

Lịch sử phát triển của cà phê ở Việt Nam

Nguồn gốc và sự du nhập: Cà phê được người Pháp du nhập vào Việt Nam vào cuối thế kỷ 19, chủ yếu để phục vụ cho giới thực dân và các tầng lớp thượng lưu. Ban đầu, cây cà phê được trồng thử nghiệm ở một số vùng có điều kiện khí hậu và đất đai thuận lợi, đặc biệt là khu vực Tây Nguyên. Qua thời gian, cà phê dần phát triển và trở thành một loại cây trồng kinh tế quan trọng của Việt Nam.
Quá trình phát triển qua các thời kỳ: Trong thời kỳ thuộc địa, cà phê phát triển dưới sự quản lý của người Pháp, các đồn điền cà phê lớn được thành lập, đưa cà phê Việt Nam xuất hiện trên thị trường quốc tế. Đến thời kỳ bao cấp, cà phê vẫn được trồng chủ yếu để xuất khẩu, nhưng quy mô và phương pháp sản xuất còn hạn chế. Sau thời kỳ đổi mới, ngành cà phê Việt Nam phát triển mạnh mẽ, không chỉ xuất khẩu mà còn hình thành các thương hiệu và văn hóa cà phê đặc trưng trong nước.
Xu hướng phát triển hiện nay: Hiện tại, cà phê đã trở thành thức uống phổ biến và gắn bó với mọi tầng lớp xã hội. Từ những quán cà phê vỉa hè cho đến các quán cao cấp, mô hình cà phê ngày càng phong phú và đa dạng. Sự kết hợp giữa cà phê truyền thống và hiện đại với những phong cách pha chế mới lạ đã tạo nên một văn hóa cà phê độc đáo của Việt Nam.

Các phương pháp pha cà phê truyền thống của người Việt

Cà phê phin: Pha cà phê bằng phin là cách pha phổ biến và đậm chất truyền thống của người Việt. Phương pháp này cho phép nước thấm qua từng hạt cà phê, tạo nên ly cà phê nhỏ giọt với hương vị đậm đà, mùi thơm lan tỏa. Đây không chỉ là một cách pha cà phê mà còn là biểu tượng của sự thư thái, kiên nhẫn trong việc thưởng thức.
Cà phê sữa đá và cà phê đen: Cà phê đen nguyên chất được pha đậm đặc, uống cùng với đá hoặc dùng nóng tùy theo sở thích. Còn cà phê sữa đá – sự kết hợp giữa cà phê đậm đà và sữa đặc ngọt béo – là thức uống quen thuộc vào buổi sáng của người Việt, đặc biệt phù hợp với khí hậu nhiệt đới.
Bạc xỉu: Xuất phát từ miền Nam Việt Nam, bạc xỉu là thức uống dành cho những người thích cà phê nhẹ và có vị ngọt ngào. Với tỷ lệ sữa nhiều hơn cà phê, bạc xỉu mang đến một trải nghiệm thưởng thức mềm mại, thơm béo và dễ uống, phù hợp với khẩu vị của nhiều người.

Đặc sản cà phê của từng vùng miền

Cà phê trứng Hà Nội: Được biết đến như một sáng tạo độc đáo của người Hà Nội, cà phê trứng là sự kết hợp giữa cà phê đậm và lớp kem mịn từ lòng đỏ trứng đánh với sữa. Hương vị của cà phê trứng đặc quánh, thơm ngậy, thường được dùng nóng để cảm nhận trọn vẹn vị đắng hòa quyện với độ béo ngậy của trứng.
Cà phê muối Huế: Là thức uống nổi bật của vùng đất cố đô, cà phê muối mang đến hương vị mặn nhẹ từ muối biển hòa cùng vị đắng của cà phê và vị ngọt của sữa. Sự pha trộn này tạo nên một thức uống cân bằng, đậm đà và độc đáo.
Cà phê chồn Tây Nguyên: Được xem là loại cà phê thượng hạng, cà phê chồn là sản phẩm của quá trình lên men tự nhiên sau khi hạt cà phê được chồn hương ăn vào và thải ra. Hương vị của cà phê chồn rất đậm đà, có độ chua nhẹ cùng mùi thơm phức, là đặc sản quý hiếm và được ưa chuộng trên thị trường quốc tế.

Vai trò của cà phê trong đời sống xã hội

Cà phê trong sinh hoạt hằng ngày: Đối với nhiều người Việt, cà phê là thức uống không thể thiếu vào mỗi sáng. Một ly cà phê sữa đá hay cà phê đen giúp tinh thần sảng khoái, tỉnh táo, chuẩn bị năng lượng để bắt đầu một ngày làm việc hiệu quả. Cà phê đã trở thành thói quen và niềm vui nho nhỏ trong cuộc sống của nhiều người.
Văn hóa quán cà phê: Các quán cà phê không chỉ là nơi thưởng thức cà phê mà còn là không gian giao lưu, kết nối cộng đồng. Tại Việt Nam, các quán cà phê có đủ phong cách từ truyền thống đến hiện đại, từ vỉa hè cho đến những quán sang trọng. Đây là nơi gặp gỡ bạn bè, đồng nghiệp, làm việc, hoặc đơn giản là không gian thư giãn sau những giờ phút căng thẳng. Văn hóa quán cà phê đã thấm sâu vào đời sống xã hội, trở thành nét văn hóa đặc trưng của Việt Nam.

Xu hướng cà phê hiện đại

Các phương pháp pha cà phê phổ biến hiện nay

Espresso, Latte, Cappuccino: Với sự du nhập của phong cách pha máy từ Ý, các thức uống như espresso, latte và cappuccino đang ngày càng được ưa chuộng tại Việt Nam. Espresso đậm đặc, latte ngọt ngào với bọt sữa mịn, cappuccino béo ngậy là những lựa chọn phổ biến cho giới trẻ yêu thích sự mới mẻ trong hương vị cà phê.
Cold brew và cà phê pha lạnh: Phương pháp pha lạnh giúp giữ lại hương thơm tự nhiên và vị tươi mát của cà phê, đang trở thành trào lưu phổ biến. Cold brew thích hợp để uống vào những ngày nắng nóng, mang lại cảm giác mát lạnh và sảng khoái.
Pour Over, AeroPress và French Press: Đây là các phương pháp pha cà phê thủ công nhấn mạnh đến độ tinh tế trong chiết xuất hương vị. Người pha có thể tùy chỉnh nhiệt độ, thời gian pha để tận hưởng từng đặc tính của cà phê. Các phương pháp này giúp người thưởng thức cảm nhận hương vị tinh tế và phức tạp của từng hạt cà phê.

Cà phê specialty và cà phê hữu cơ

Cà phê specialty: Cà phê specialty (đặc sản) là loại cà phê được chọn lọc kỹ từ khâu trồng, thu hoạch đến rang xay và pha chế. Được đánh giá và công nhận bởi các chuyên gia, cà phê specialty mang đến trải nghiệm hương vị cao cấp, đậm chất và phức tạp.
Cà phê hữu cơ và fair trade: Đáp ứng xu hướng tiêu dùng bền vững, cà phê hữu cơ không dùng hóa chất độc hại, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và góp phần bảo vệ môi trường. Cà phê fair trade cũng đang dần phổ biến, thúc đẩy công bằng trong chuỗi cung ứng và nâng cao thu nhập cho người nông dân trồng cà phê.

Sự sáng tạo trong pha chế

Latte Art: Nghệ thuật Latte Art đã trở nên phổ biến trong nhiều quán cà phê, tạo nên những hình ảnh đẹp mắt từ bọt sữa. Nghệ thuật này không chỉ làm đẹp mà còn mang lại sự thú vị, biến mỗi ly cà phê thành một tác phẩm nghệ thuật.
Cà phê kết hợp với các nguyên liệu độc đáo: Các biến tấu như cà phê cốt dừa, cà phê trái cây và cà phê cocktail mang lại trải nghiệm mới mẻ và độc đáo cho người yêu thích sự sáng tạo trong thưởng thức cà phê.

Văn hóa cà phê mang đi và cà phê văn phòng

Cà phê takeaway: Đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng bận rộn, cà phê takeaway (mang đi) ngày càng phổ biến, đặc biệt tại các thành phố lớn. Đây là lựa chọn tiện lợi, nhanh chóng cho những ai có lối sống năng động.
Cà phê văn phòng và không gian coworking: Các quán cà phê kết hợp không gian làm việc chung (coworking space) trở thành xu hướng. Không gian này không chỉ mang đến môi trường làm việc sáng tạo mà còn là nơi giao lưu và học hỏi.

Những lưu ý khi thưởng thức cà phê

Chọn loại cà phê phù hợp

Việc lựa chọn loại cà phê phù hợp với sở thích và cơ địa là rất quan trọng. Những người yêu thích vị đắng đậm có thể lựa chọn cà phê Robusta, trong khi đó cà phê Arabica sẽ thích hợp hơn với những ai muốn hương vị dịu nhẹ, ít đắng.

Kiểm soát lượng cà phê tiêu thụ

Dù cà phê mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc uống quá nhiều có thể gây ra các tác hại như mất ngủ, căng thẳng. Một lượng cà phê vừa phải mỗi ngày sẽ giúp tăng cường sự tỉnh táo mà không gây hại cho sức khỏe. Trung bình, mỗi ngày chỉ nên uống từ 1-2 ly cà phê để giữ được lợi ích tốt nhất cho cơ thể.

Thời điểm uống cà phê

Thời điểm uống cà phê cũng rất quan trọng. Buổi sáng là thời gian lý tưởng để uống cà phê giúp tỉnh táo bắt đầu ngày mới. Tuy nhiên, nên tránh uống cà phê vào buổi tối để không ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Thưởng thức cà phê không đường hoặc ít đường

Việc thưởng thức cà phê không đường hoặc ít đường giúp giữ lại hương vị nguyên bản và tránh việc tiêu thụ quá nhiều đường, điều có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Cà phê nguyên bản với hương vị đậm đà sẽ mang đến trải nghiệm thực sự cho người thưởng thức.

Câu hỏi thường gặp về cà phê là gì

Cà phê có phải là thức uống tốt cho sức khỏe không?

Cà phê mang lại nhiều lợi ích như tăng cường sự tỉnh táo và giảm nguy cơ một số bệnh, nhưng nên uống ở mức vừa phải.

Cà phê giúp tỉnh táo như thế nào?

Cà phê chứa caffeine, một chất kích thích có tác dụng giúp bạn tỉnh táo và tăng khả năng tập trung.

Uống cà phê khi nào là tốt nhất?

Thời điểm uống cà phê tốt nhất là vào buổi sáng hoặc trước buổi trưa để tránh ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Có nên uống cà phê mỗi ngày không?

Có thể uống cà phê mỗi ngày, nhưng nên duy trì ở mức 1-2 ly để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Tại sao cà phê lại có vị đắng?

Cà phê có vị đắng do các hợp chất tự nhiên trong hạt cà phê, đặc biệt là caffeine và một số chất chống oxy hóa

Xem thêm:
11 công dụng tuyệt vời của bã cà phê có thể bạn chưa biết
Đậu lima là đậu gì? Cách phân biệt đậu ngự (lima bean) và đậu bơ
Nấm keo là gì? Nấm keo có tác dụng gì? Cách phân biệt nấm keo và nấm tràm

Cà phê là thức uống không thể thiếu trong đời sống hiện đại và văn hóa Việt Nam. Với nhiều phong cách pha chế độc đáo và hương vị đa dạng, cà phê đã vượt qua giới hạn của một thức uống thông thường để trở thành nét văn hóa riêng biệt. Dù thưởng thức cà phê phin truyền thống hay các loại cà phê đặc sản, việc chọn đúng cách pha và thưởng thức giúp mỗi người trải nghiệm đầy đủ tinh hoa của cà phê. Hãy khám phá và tìm cho mình phong cách cà phê yêu thích để tận hưởng những phút giây thư giãn tuyệt vời nhất!

Nguồn tham khảo: Cà phê
https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A0_ph%C3%AA