Mướp được dùng để làm món xào và món canh hấp dẫn cho bữa ăn hằng ngày, phù hợp cho mọi lứa tuổi kể cả người lớn tuổi và trẻ nhỏ. Vậy mướp là gì? Ăn mướp có tác dụng gì? 8 tác dụng của quả mướp mà bạn cần biết như thế nào? Hãy cùng KHOEPLUS24H bật mí ngay sau đây cho bạn.
Mướp là gì?
Mướp là một loại rau quả, thuộc họ Bầu bí và có tên khoa học là Luffa cylindrica. Nó còn gọi là mướp hương, mướp gối hoặc mướp ta.
Mướp thuộc dạng thân cây leo, lá có dạng hìm tim và mọc so le. Hoa mướp đơn tính, hoa cái thường mọc đơn nhưng hoa đực lại có xu hướng mọc thành chùm dạng chùy.
Quả mướp dài từ 25 – 30cm với chiều rộng từ 6 – 8cm, hình trụ thuôn. Vỏ mỏng, thịt quả màu trắng và hạt dẹt, có hình trứng. Hương vị mướp thơm nhẹ và có vị ngọt được ví như bí xanh.
Quả xanh (còn tươi) được dùng như một loại rau, trong khi quả mướp khô (già) thì xuất hiện nhiều xơ dai bên trong và được dùng để làm vật trang trí hoặc cọ rửa.
Ở Việt Nam có mấy loại mướp?
Mướp hương
Mướp hương, biệt danh khoa học là Luffa cylindrical, là loại mướp phổ biến nhất ở Việt Nam. Nó còn được gọi bằng các tên khác như mướp ta hay mướp gối. Mướp hương là cây bản địa của Bắc Phi và hiện nay được trồng rộng rãi ở các nước châu Á và Hoa Kỳ.
Mướp hương có những đặc điểm chung về thân, lá và hoa giống như các loại mướp khác trong họ. Điểm khác biệt chủ yếu giữa các loài là ở quả của chúng. Quả mướp hương có hình dạng trụ thuôn, dài khoảng 25 – 30 cm hoặc hơn. Vỏ quả mướp có màu xanh sáng, mịn và quả mướp hương có mùi thơm, cho nên mọi người thường gọi nó là mướp hương.
Mướp trâu
Mướp trâu có đặc điểm tương đồng với mướp hương, nhưng bạn có thể phân biệt chúng dựa vào màu sắc và mùi của quả. Mướp hương có quả màu xanh sáng, trong khi mướp trâu có quả màu xanh đậm. Quả mướp trâu cũng không lớn bằng mướp hương và có vỏ sọc đậm hơn.
Mướp trâu có một chút mùi hắc đặc trưng khi sống và khi chín cũng không thơm, mềm như mướp hương. Tuy nhiên, mướp trâu thường cho nhiều quả hơn khi trồng nên vẫn được nhiều người ưa chuộng.
Mướp khía
Mướp khía, hay còn gọi là mướp tàu hoặc ve hom (Luffa acutangula), có nguồn gốc từ các nước nhiệt đới ở châu Phi. Hiện nay, mướp khía được trồng rộng rãi ở các khu vực Nam Á, Đông Nam Á, Trung Á và một số nước châu Phi. Vì mướp khía thích khí hậu nhiệt đới, nên nó chủ yếu được trồng ở các tỉnh phía Nam Việt Nam. Do đó, người dân miền Bắc còn khá xa lạ với loại mướp này.
Mướp khía cũng giống như các loại mướp khác, có thân leo dài khoảng 3 – 6m, với đường kính thân khoảng 2cm và nhiều rãnh. Lá mướp khía là lá đơn, lá mọc xen kẽ, có màu xanh lục và mép lá có răng cưa.
Hoa của mướp khía cũng thuộc loại đơn tính, hoa đực thường mọc thành chùm và có lá bắc màu xanh lục. Đài hoa màu trắng lục dính vào nhau ở gốc và cánh hoa có màu vàng tươi. Hoa có tổng cộng 5 nhị, trong đó có 4 nhị dính vào nhau và 1 nhị riêng lẻ.
Hoa cái của mướp khía mọc đơn lẻ, có vòi nhụy ngắn và đầu có 3 núm nhỏ, được bao phủ bởi lông mềm màu vàng. Quả của mướp khía có hình dạng chùy, dài khoảng 30 – 40 cm, đường kính 7 – 10 cm, và có các cạnh nhọn dọc (khoảng 10 cạnh), ruột quả chắc. Khi chín, hạt của mướp khía chuyển sang màu đen với bề mặt sần sùi.
Mướp xơ
Mướp xơ, có tên khoa học là Luffa operculata, là một loại mướp dại khác ngoài các loại mướp phổ biến đã được đề cập. Quả của mướp xơ không có hình dạng trụ thuôn dài nhưng gần giống hình cầu, hai đầu thuôn và có nhiều gai. Quả này có nhiều xơ khi già. Vỏ đáy quả khi chín già sẽ bung ra, giúp các hạt mướp được phát tán và rơi xuống đất.
Mướp xơ là loại cây dại, quả không được sử dụng trong ẩm thực. Người ta thường dùng xơ của mướp xơ để chà rửa đồ đạc trong nhà bếp, sử dụng làm thuốc. Ngoài ra, mướp xơ cũng được trồng như cây trang trí trong vườn nhà.
Giá trị dinh dưỡng của quả mướp
Mướp chứa nhiều chất dinh dưỡng, nhất là các chất chống oxy hóa, vitamin và khoáng chất. Đặc biệt, mướp là nguồn cung cấp vitamin A và carbs cho cơ thể. Chẳng hạn, trong mỗi khẩu phần (khoảng 178gr) mướp chứa 100 kcal và gồm các chất dinh dưỡng như:
- Carbohydrate: 25.53gr
- Chất đạm: 1.17gr
- Chất xơ: 5.2gr
- Vitamin C: 10.1mg
- Vitamin A: 463 microgram
- Nhóm vitamin B: 0.0892mg vitamin B5, 0.082mg vitamin B1, 0.176mg vitamin B6, 0.075mg vitamin B2,…
- Khoáng chất: 806mg kali, 36mg magie, 55mg phốt pho,…
Ăn mướp có tác dụng gì?
Tốt cho mắt
Hàm lượng vitamin A, vitamin C cùng với kẽm và đồng trong quả mướp, đều là những chất có lợi trong việc ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng, nhờ đó giảm thiểu tình trạng bị mù lòa.
Vì vậy, bạn nhớ bổ sung các loại rau củ giàu vitamin A như mướp để mang lại hiệu quả tích cực cho đôi mắt và phòng chóng một số bệnh về mắt nhé.
Tốt cho tim mạch
Vitamin B5 trong quả mướp có thể làm giảm nồng độ cholesterol LDL xấu và triglycerides, từ đó làm giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch.
Ngăn ngừa tiểu đường
Mướp có chứa mangan, đây là khoáng chất cần thiết cho việc sản xuất các enzyme tiêu hóa – gọi là gluconeogenesis.
Theo nghiên cứu được thực hiện bởi Khoa Nội và Hóa sinh thì mangan có khả năng thúc đẩy quá trình điều tiết insulin và làm giảm quá trình peroxy hóa lipid diễn ra, đồng thời tăng cường chức năng hoạt động của các ty thể.
Giúp giãn cơ
Nhờ hàm lượng kali trong quả mướp, các cơ bắp được thư giãn do kali cân bằng được lượng chất lỏng trong cơ thể. Nói một cách khác, sự hiện diện của kali sẽ hạn chế được tình trạnh chuột rút, đau cơ và co thắt xảy ra.
Hơn nữa, kali còn hỗ trợ việc phá vỡ protein và carbs, giúp phục hồi cơ bắp bị tổn thương do viêm và cung cấp năng lượng cho cơ thể.
Giảm viêm khớp
Chất đồng trong quả mướp có đặc tính chống viêm, có khả năng làm dịu những cơn đau do viêm khớp gây ra. Không những thế, đồng có thể hỗ trợ sức mạnh cho cơ bắp và phục hồi các mô liên kết.
Chữa bệnh thiếu máu
Vitamin B6 trong quả mướp giữ vai trò quan trọng trong việc sản xuất hemoglobin, giúp vận chuyển oxy đến các tế bào và tăng cường hấp thụ chất sắt.
Vì thế, việc ăn mướp hay bổ sung các thực phẩm giàu vitamin B6 sẽ khắc phục được các dấu hiệu liên quan đến bệnh thiếu máu như mệt mỏi và đau nhức.
Tốt cho da
Các nghiên cứu đã chứng minh rằng việc hấp thụ nhiều vitamin C có trong mướp và nhiều loại thực phẩm khác có thể khắc phục được tình trạng da khô, nếp nhăn và làm chậm quá trình lão hóa da.
Vì sự hiện diện của vitamin C rất cần thiết cho quá trình sản xuất protein để hình thành da, mạch máu, gân và dây chằng. Có lẽ thế, nó còn hỗ trợ cho việc chữa lành vết thương và phục hồi mô sẹo.
Tốt cho não bộ
Chứng đau nửa đầu có liên quan đến lượng magie không đủ trong cơ thể. Vì magie có trong mướp và một số loại rau quả khác sẽ giúp cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh.
Trong khi đó, oxy cũng rất cần thiết cho sự hoạt động của não bộ. Vì nếu não bộ không nhận đủ oxy sẽ làm giảm năng suất hoạt động của não gây ra hiện tượng trí nhớ kém, hay quên, thơ ơ và mất tập trung.
Do đó, bạn nên bổ sung mướp trong chế độ ăn hằng ngày và kết hợp với việc tập thể dục thân thể và não bộ nữa nhé.
Chứa nhiều chất chống oxy hóa
Trong mướp có chứa nhiều chất chống oxy hóa, các hợp chất thực vật có lợi giúp bảo vệ cơ thể khỏi tổn thương do gốc tự do.
Đặc biệt mướp có nhiều carotenoid như lutein, zeaxanthin và beta-carotene. Các chất này tốt cho mắt, da và tim, đồng thời bảo vệ cơ thể chống lại một số loại ung thư, bao gồm ung thư tuyến tiền liệt.
Hỗ trợ hệ tiêu hóa
Mướp, mướp hương hỗ trợ tiêu hóa khỏe mạnh theo nhiều cách khác nhau. Đầu tiên, chúng chứa nhiều nước, giúp làm mềm phân và tạo điều kiện cho việc đào thải dễ dàng, giảm nguy cơ táo bón. Ngoài ra, mướp cũng cung cấp cả chất xơ hòa tan và không hòa tan.
Chất xơ không hòa tan giúp thức ăn di chuyển qua đường ruột dễ dàng hơn, nhờ bổ sung lượng lớn vào phân, giúp giảm nguy cơ táo bón. Mặt khác, chất xơ hòa tan nuôi dưỡng vi khuẩn có lợi sống trong ruột của bạn.
Nhờ đó, những vi khuẩn thân thiện này tạo ra axit béo chuỗi ngắn (SCFAs) để cung cấp dinh dưỡng cho các tế bào ruột. SCFAs cũng có khả năng giảm viêm và giảm triệu chứng của một số rối loạn đường ruột như hội chứng ruột kích thích (IBS), viêm loét đại tràng, bệnh Crohn.
Giúp giảm cân hiệu quả
Ăn mướp đều đặn giúp quá trình giảm cân diễn ra nhanh hơn. Loại trái này chứa nhiều nước và có lượng calo thấp, giúp chúng ta cảm thấy no nhanh hơn. Hàm lượng chất xơ trong mướp cũng giảm cảm giác đói bụng và làm bạn giảm cảm giác thèm ăn.
Ngoài ra, việc ăn các loại rau không chứa tinh bột, có màu xanh đậm hoặc màu vàng, cấu hình dinh dưỡng tương tự như mướp rất có lợi cho quá trình giảm cân của bạn.
Giảm chứng đau nửa đầu
Mướp có khả năng làm giảm các cơn đau liên quan đến chứng đau nửa đầu một cách kinh ngạc. Vì trong mướp chứa một lượng magiê hữu ích, có khả năng cân bằng chất dẫn truyền thần kinh trong cơ thể.
Những ai không nên ăn mướp đắng?
Người thể hàn, hoặc người có tì vị kém
Mướp được coi là loại thực phẩm có tính hàn và có tác dụng thanh nhiệt, nó không phù hợp cho những người có thể hàn hoặc những người có tì vị kém. Do đó việc ăn mướp thường xuyên sẽ làm suy yếu sức khỏe của những người này và có thể khiến tình trạng trở nên trầm trọng hơn. Nếu bạn thuộc đối tượng kể trên thì nên nạ chế ăn mướp để không bị ảnh hưởng đến sức khỏe.
Người có thể trạng yếu, hoặc mới hết bệnh
Mặc dù mướp có giá trị dinh dưỡng và có tác dụng chữa bệnh, tuy nhiên đối với những người có cơ địa đặc biệt như dị ứng, đang ốm hoặc mới khỏi ốm, thể trạng yếu thì không nên ăn mướp vì có thể khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.
Theo quan niệm Đông y, mướp có tác dụng thanh nhiệt giải độc, thông kinh lạc và hoạt huyết, điều này không tốt cho những người có thể trạng yếu như những trường hợp đã đề cập.
Người bị tiêu chảy, kiết lỵ
Người bị tiêu chảy, kiết lỵ tránh ăn mướp vì loại trái này có tính hàn nên sẽ làm cho tình trạng trở nên trầm trọng hơn.
Mướp nấu gì ngon? 10 Món ngon ăn cùng với quả mướp
Canh mướp nấu tôm
Đem tôm tươi hoặc tôm khô nấu cùng mướp rồi nêm nếm thêm gia vị vừa ăn thế là đã có món canh ngon tuyệt. Nước dùng tự nhiên thanh ngọt, tôm tươi ngon và săn chắc, mướp thì mềm ngọt, rắc thêm xíu hành lá và ngò rí, canh mướp nấu tôm chắc chắn là một món canh không thể thiếu trong mâm cơm của cả gia đình.
Mướp xào tỏi
Mướp xào tỏi là một món ăn đơn giản nhưng sẽ khiến mâm cơm của nhà bạn trở nên hoàn hảo hơn. Cái khó của món ăn này là phải xào sao cho mướp không quá mềm, vẫn giữu được độ giòn và độ ngọt đặc trưng.
Canh mướp chay
Canh mướp chay được nấu cùng các nguyên liệu như nấm kim châm, nấm rơm,… nên nước canh rất ngọt và thanh. Bên cạnh đó, mướp mềm mềm kết hợp với vị dai của nấm rơm khiến cho mâm cơm ngày chay trở nên ngon hơn.
Mướp xào giá đỗ
Mướp, giá đỗ rửa sạch đem đi xào cùng hành tím sẽ ngon hơn và dậy vị hơn. Sự kết hợp giữa 2 loại nguyên liệu này đem đến một món ăn ngon ngọt, giòn giòn đặc trưng.
Mướp xào tôm
Biến tấu món xào đa dạng hơn trong bữa cơm thường ngày với món mướp xào tôm thơm ngon. Chỉ cần đem mướp và tôm tươi xào cùng nhau và cho thêm tiêu xay, ít hành lá là đã có một món ăn hấp dẫn, thơm ngon.
Không những sở hữu màu sắc bắt mắt mà hương vị ngọt, mềm của mướp quyện với thịt tôm săn chắc và ít nước tương the cay chắc chắn sẽ khiến bạn mê mẩn.
Canh mướp nấu thịt
Món canh mướp nấu thịt đỉnh cao chắc chắn sẽ khiến bạn không thể chối từ. Nước canh nóng hổi, thịt viên dai giòn trộn giò sống, quyện với gia vị đậm đà và mướp mềm mềm ăn với cơm là hết sẩy.
Lòng gà xào mướp
Lòng gà xào mướp là một món khá đưa cơm, không hề kém cạnh các món khác đâu nhé. Bạn phim thơm tỏi rồi cho lần lượt mướp và lòng gà mềm là xong. Món ăn bên ngoài có màu xanh mướt đẹp mắt, lòng gà dai giòn sần sật cùng mướp mềm rất thơm ngon.
Canh mướp rau ngót
Lượng dưỡng chất tăng lên gấp bội khi kết hợp rau ngót và mướp. Canh mướp rau ngót sẽ có vị thanh ngọt tự nhiên của thịt, mềm mềm của mướp và rau ngót ngon đến khó cưỡng.
Mướp nhồi thịt
Bạn trộn giò sống cùng với thịt heo, nấm mèo,… sau đó ngồi vào bên trong trái mướp rồi hấp chín lên là được. Mướp nhồi thịt có phần nhân thịt dai ngon, hòa quyện với mướp ngon ngọt hấp dẫn mọi khẩu vị.
Mướp xào thịt bò
Thịt bò xào mướp vừa chín tới nên không quá dai mà ngược lại sẽ mềm mềm, kết hợp với giá đỗ giòn giòn và mướp ngọt thơm nức mũi chắc chắn sẽ khiến bữa cơm bạn ngon hơn rất nhiều.
Giải đáp các câu hỏi về ăn mướp có tác dụng gì?
1 quả mướp bao nhiêu calo?
Mướp có mức calories rất thấp, chỉ khoảng 17kcal cho mỗi 100g mướp. Thậm chí, mức calo này còn thấp hơn so với quả mướp đắng, chỉ khoảng 25kcal cho mỗi 100g.
Vì vậy, một quả mướp có trọng lượng khoảng 300g chỉ cung cấp khoảng 51kcal. Không những thế, mướp cũng chứa nhiều nước và chất xơ, giúp hỗ trợ quá trình ăn kiêng và giảm cân một cách hiệu quả.
Ăn mướp có tăng cân không?
Hằng ngày, cơ thể của bạn cần khoảng 2000 kcal để duy trì hoạt động bình thường. Theo nguyên lý của năng lượng nạp và tiêu thụ, nếu lượng năng lượng bạn nạp vào ít hơn lượng năng lượng cơ thể tiêu thụ, bạn sẽ giảm cân. Ngược lại, nếu lượng năng lượng bạn nạp vào nhiều hơn lượng năng lượng cơ thể tiêu thụ, bạn sẽ tăng cân.
Như vậy, nếu bạn ăn ít hơn 11,7kg mướp trong một ngày và không ăn thêm bất cứ thức ăn nào khác, bạn không cần lo lắng về việc tăng cân. Trường hợp này, lượng năng lượng bạn nạp vào sẽ dưới 1989 kcal, thấp hơn 2000 kcal – lượng năng lượng cần thiết. Do đó, ăn mướp sẽ giúp bạn giảm cân.
Tuy nhiên, nếu bạn ăn khoảng 12kg mướp trong một ngày mà không ăn thêm bất kỳ thức ăn khác có thể khiến bạn tăng cân. Nguyên nhân là lượng năng lượng bạn nạp vào lúc này là 2040 kcal, vượt quá nhu cầu năng lượng của cơ thể.
Bà bầu ăn mướp có tốt không?
Nếu bạn quan tâm liệu mướp có tốt cho bà bầu hay không thì câu trả lời là có. Mướp có khả năng kích thích hoạt động của tuyến sữa, giúp tăng tăng khả năng tiết sữa cho bà bầu. Các chuyên gia cũng khuyên nên bổ sung món mướp luộc hoặc canh mướp vào thực đơn để cải thiện chất lượng và lượng sữa cho bà bầu, giúp thai nhi phát triển khỏe mạnh.
Ăn mướp có giải nhiệt ngày hè?
Theo Y học cổ truyền, mướp có vị ngọt, tính bình, không hề độc có nhiều công dụng như thanh nhiệt, trừ thấp, hóa đàm, cầm máu tiêu viêm, trị táo bón, viêm họng, nóng nhiệt, ho đờm, mụn nhọt, tăng sữa,…
Bên cạnh đó, xơ mướp cũng có công dụng thanh nhiệt, thông kinh, mát huyết, giảm đau, giải độc, cầm máu. Nó còn có thể được sử dụng dưới dạng sao vàng cháy hoặc nấu nhỏ và pha nước uống hàng ngày từ 10 đến 20g có tác dụng làm da mịn màng, bớt nếp nhăn.
Quả mướp có chứa protein, canxi, beta-caroten, phosphor và vitamin C, ngoài ra còn có chất nhầy và kali,… tất cả đều là những chất dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe. Chính những công dụng này đã làm cho mướp trở thành một món ăn không thể thiếu trong mùa hè, giúp giải nhiệt và giảm cảm giác oi bức từ thời tiết nóng.
Xem thêm:
Như vậy, bạn đã hiểu rõ hơn về mướp là gì? Ăn mướp có tác dụng gì với 8 tác dụng mà quả mướp mang lại cho sức khỏe rồi nhé. Hẹn gặp lại các bạn ở các bài viết về chủ đề sức khoẻ tiếp theo của KHOEPLUS24H nhé!